Hybrydyzacja i cable pooling – wraz z nowelizacją ustawy o odnawialnych źródłach energii – stają się rzeczywistością także w Polsce. Nowe przepisy [1] umożliwiają tworzenie instalacji hybrydowych, także poprzez łączenie już istniejących instalacji OZE, które łączą różne źródła energii (np. elektrownie fotowoltaiczne i wiatrowe).
Te dwa rozwiązania mają ogromny potencjał optymalizacyjny, ale też stawiają wiele wyzwań przed deweloperami i administracją.
[1] Ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2023 poz. 1762).
Hybrydyzacja, czyli więcej niż jedno źródło pod wspólnym dachem
Hybrydyzacja instalacji OZE oznacza łączenie różnych źródeł wytwórczych (np. PV + WTG, PV + BESS, lub PV + H2) w ramach jednej instalacji przyłączonej do sieci. Celem jest:
- zrównoważenie profilu wytwórczego,
- bardziej efektywne wykorzystanie istniejącego przyłącza,
- unikanie ograniczeń sieciowych,
- a także dywersyfikacja przychodów (np. z usług systemowych).
Cable pooling – jeden kabel, wiele źródeł, różni właściciele
Cable pooling to pojęcie techniczne oznaczające współdzielenie przyłącza do sieci przez kilka różnych instalacji OZE – np. farmę PV i elektrownię wiatrową. To rozwiązanie pozwala:
- oszczędzić na infrastrukturze (jeden kabel zamiast dwóch),
- szybciej uruchomić nowe źródła (bez czekania na nowe warunki przyłączenia),
- bardziej efektywnie wykorzystać moc przyłączeniową, dzięki komplementarnym profilom pracy PV i wiatru.
Ramy formalne – jak cable pooling i hybrydyzacja działają w praktyce?
W przypadku cable poolingu lub hybrydyzacji, producenci energii zawierają porozumienia określające, który z podmiotów będzie ubiegał się o warunki przyłączenia. Operator sieci zawiera jedną umowę przyłączeniową na całość instalacji hybrydowej lub współdzielonego przyłącza.
To rozwiązanie może – według szacunków – umożliwić budowę nawet 5 GW nowych mocy OZE bez konieczności uzyskiwania kolejnych, indywidualnych warunków przyłączeniowych. To ogromna szansa – ale również wyzwanie.
Wyzwania z perspektywy rynku
Pomimo nowelizacji ustawy, z punktu widzenia inwestorów i deweloperów pozostaje szereg barier, zarówno prawnych, jak i technicznych:
- Niedoinwestowanie sieci – raport NIK z 2024 r. wskazuje na poważne opóźnienia w rozbudowie sieci dystrybucyjnej i coraz częstsze odmowy przyłączeń.
- Niejasne procedury – brak transparentnych i jednolitych zasad dla cable poolingu oraz instalacji hybrydowych, szczególnie w zakresie:
- zasad naliczania opłat przyłączeniowych,
- dostosowania istniejących instalacji do kodeksów sieci,
- różnic w interpretacjach przepisów między operatorami,
- braku dostępu do ekspertyz sieciowych,
- wykluczenia samodzielnych magazynów energii z możliwości współdzielenia przyłącza.
- brak systemów wsparcia dla kolejnych instalacji przyłączanych w ramach cable poolingu – co może zniechęcać inwestorów mimo oczywistych korzyści kosztowych i technicznych.
To wszystko może zniechęcać inwestorów – mimo oczywistych korzyści kosztowych i technicznych. Zamiast być katalizatorem transformacji energetycznej, administracja może nieświadomie stać się jej hamulcem.
Hybrydyzacja i cable pooling – aspekt środowiskowy
Skumulowane oddziaływania
W modelu cable poolingu mamy do czynienia z różnymi instalacjami zlokalizowanymi w różnych miejscach, ale połączonymi wspólnym przyłączem. Tradycyjna ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ) zakłada analizę jednej inwestycji jako jednej lokalizacji.
W przypadku cable poolingu i hybryd:
- należy osobno analizować wpływ każdej instalacji,
- ale jednocześnie patrzeć na nie jako funkcjonalną całość (np. wspólny wpływ na krajobraz, hałas, migracje zwierząt, zagęszczenie infrastruktury).
Wymaga to nowej, bardziej złożonej metodyki OOŚ, której wiele RDOŚ wciąż nie wdrożyło. Może to prowadzić do opóźnień i niepewności proceduralnej.
Hybrydyzacja i cable pooling – aspekt planistyczny
Planistyczny wymiar cable poolingu
Z punktu widzenia planowania przestrzennego, cable pooling i hybrydyzacja oznaczają konieczność zmiany podejścia do lokalizacji i klasyfikacji instalacji OZE:
- MPZP często przewiduje tylko jeden typ instalacji (np. tylko PV lub tylko WTG), co oznacza, że hybryda lub nowy typ źródła może wymagać zmiany planu.
- W przypadku inwestycji hybrydowych obejmujących różne gminy – niezbędna jest międzygminna koordynacja planistyczna, której dziś brakuje.
Mniej linii, ale większa koncentracja
Z jednej strony cable pooling zmniejsza potrzebę budowy nowych linii przesyłowych, ograniczając fragmentację środowiska. Z drugiej – może przeciążać istniejące korytarze infrastrukturalne i powodować niewidoczne na pierwszy rzut oka zagęszczenie oddziaływań, co może mieć wpływ na ekosystemy, krajobraz czy społeczne postrzeganie inwestycji.
Konieczne zmiany w planowaniu
- Plan ogólny gminy powinien uwzględniać strefy energetyczne i potencjalne węzły przyłączeniowe.
- MPZP powinny zawierać zapisy umożliwiające:
- współdzielenie infrastruktury,
- etapową realizację inwestycji hybrydowej.
W przeciwnym razie nawet najlepiej przygotowane projekty OZE będą blokowane z powodów czysto formalno-planistycznych.
Zarówno cable pooling, jak i hybrydyzacja OZE dążą do integracji różnych technologii odnawialnych na jednym obszarze. To podejście nie tylko ułatwia planowanie przestrzenne, ale przede wszystkim zwiększa efektywność ekonomiczną projektów – dzięki wspólnej infrastrukturze, lepszemu wykorzystaniu mocy przyłączeniowej i synergii produkcji energii.
Wnioski
Hybrydyzacja i cable pooling to rozwiązania, które mogą zrewolucjonizować polski sektor OZE – ale tylko pod warunkiem, że nadąży za nimi również administracja publiczna i system planowania przestrzennego.
Jeśli chcemy przyspieszyć transformację energetyczną potrzebujemy nie tylko technologii i finansowania, ale też sprawnych procedur środowiskowych i planistycznych oraz zdolności administracyjnej do obsługi projektów złożonych, rozproszonych i nowatorskich.
Bo przyszłość energetyki to nie tylko nowe megawaty – to efektywne i sprawne przyłączenia, które muszą nadążać za technologią i prawem.
