Rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) jest kluczowym elementem polityki energetycznej zarówno w Polsce, jak i w całej Unii Europejskiej. Zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych nie tylko przyczynia się do redukcji emisji gazów cieplarnianych, ale także wspiera niezależność energetyczną krajów członkowskich.
Kluczowym elementem tego procesu jest efektywne przyłączanie instalacji OZE do sieci energetycznej, co wymaga precyzyjnych regulacji prawnych. W tym artykule przyjrzymy się, jakie przepisy obowiązują w Polsce i w Unii Europejskiej w zakresie przyłączania OZE do sieci energetycznych, jakie są najważniejsze wyzwania, a także jakie zmiany prawne są wprowadzane w celu przyspieszenia i uproszczenia tego procesu.
Ramy prawne w Unii Europejskiej
Unia Europejska, kierując się polityką zrównoważonego rozwoju, promuje odnawialne źródła energii poprzez różne dyrektywy i rozporządzenia. Kluczowym dokumentem jest Dyrektywa (UE) 2018/2001, znana również jako Dyrektywa RED II (Renewable Energy Directive), która ustanawia cele na 2030 rok, w tym zwiększenie udziału OZE do co najmniej 32% całkowitego zużycia energii w UE. Zgodnie z poprawkami zwartymi w Fit for 55, udział źródeł odnawialnych w państwach członkowskich UE miał wzrosnąć do 40% do 2030 r.
Dyrektywa RED II nakłada na państwa członkowskie obowiązek wprowadzania przepisów, które:
- Ułatwiają przyłączanie OZE do sieci energetycznej,
- Priorytetyzują przesył energii z odnawialnych źródeł,
- Wymagają przejrzystości i efektywności procesu przyłączania nowych instalacji OZE, w tym określenia maksymalnych terminów na przyłączanie instalacji do sieci,
- Zapewniają niedyskryminacyjne i proporcjonalne koszty przyłączenia dla wytwórców energii ze źródeł odnawialnych.
Dyrektywa RED III 2023/2413 z dnia 18 października 2023 roku jako część pakietu legislacyjnego „Fit for 55”, który ma na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych o 55% do 2030 roku w porównaniu do poziomu z 1990 roku. Nowa dyrektywa stawia bardziej ambitne cele dla odnawialnych źródeł energii.
Najważniejsze zmiany wprowadzone przez RED III to:
- Nowy cel udziału OZE w miksie energetycznym na poziomie 42,5% do 2030 roku (z możliwością osiągnięcia 45%),
- Priorytet dla odnawialnych źródeł w produkcji energii elektrycznej, cieplnej i chłodniczej oraz sektorach takich jak transport, przemysł i budownictwo,
- Uproszczenie procedur administracyjnych w zakresie pozwoleń na budowę nowych instalacji OZE oraz ich przyłączania do sieci,
- Wprowadzenie obowiązku przyspieszenia procesu planowania i realizacji projektów OZE — w tym celu powstają „strefy go-to”, czyli obszary, gdzie instalacje odnawialnych źródeł będą mogły powstawać szybciej, z uproszczonymi procedurami administracyjnymi,
- Harmonizacja procedur przyłączania do sieci energetycznych w całej UE, aby zapewnić jednolite standardy w państwach członkowskich.
- Umowy PPA (Power Purchase Agreement) będą wymagały zgłaszania do Prezesa URE wybranych danych, takich jak ilość i cena energii, lokalizacja, rodzaj źródła oraz okres obowiązywania umowy.
- Cable pooling umożliwi współdzielenie infrastruktury przyłączeniowej, co pozwoli na podłączenie kilku instalacji OZE w jednym miejscu.
- W zakresie pozwoleń budowlanych podniesiono próg mocy, od którego wymagane jest pozwolenie na budowę urządzeń PV, pomp ciepła i kolektorów słonecznych, z 50 kW do 150 kW.
- Dla biometanu określono zasady prowadzenia działalności oraz wprowadzono system wsparcia feed-in-premium.
- Spółdzielnie energetyczne zyskały doprecyzowaną definicję, obejmującą obrót i magazynowanie energii, oraz zasady współpracy z operatorami i sprzedawcami.
- Wprowadzono również definicję hybrydowych instalacji OZE, które muszą zawierać magazyn energii, co ma poprawić bezpieczeństwo sieci i wspierać rozwój technologii magazynowania energii.
Regulacje w Polsce – Prawo energetyczne
W Polsce przyłączanie instalacji OZE do sieci energetycznej reguluje przede wszystkim Ustawa Prawo energetyczne (z 1997 r., z późniejszymi zmianami). Jest to kluczowy akt prawny określający zasady funkcjonowania rynku energii, w tym odnawialnych źródeł energii, oraz obowiązki operatorów systemów dystrybucyjnych (OSD) i przesyłowych (OSP).
Najważniejsze regulacje dotyczące przyłączania OZE do sieci w Polsce to:
Obowiązek przyłączenia OZE do sieci
Operatorzy systemów są zobowiązani do przyłączenia instalacji OZE, o ile spełniają one techniczne i prawne wymagania. Jednak w praktyce przyłączenia mogą być opóźniane przez różne czynniki, takie jak brak dostępnych mocy przyłączeniowych.
Procedura przyłączenia
Proces przyłączenia OZE rozpoczyna się od złożenia wniosku przez inwestora. Operator ma określony czas na wydanie warunków przyłączenia, a następnie na realizację przyłącza. Terminy te są ustalone prawnie, ale ich realizacja w praktyce bywa różna.
Koszty przyłączenia
Wytwórcy energii ze źródeł odnawialnych ponoszą częściowe koszty związane z przyłączeniem do sieci. Koszt ten zależy od wielu czynników, w tym od wielkości instalacji oraz odległości od sieci energetycznej.
Priorytet w przesyle energii z OZE
Polska ustawa Prawo energetyczne przewiduje, że energia z OZE powinna mieć priorytet w przesyle przez sieci elektroenergetyczne. To oznacza, że energia z odnawialnych źródeł powinna być sprzedawana i przesyłana w pierwszej kolejności.
Lokalne plany zagospodarowania przestrzennego
Przyłączanie dużych instalacji OZE, takich jak farmy wiatrowe czy fotowoltaiczne, wymaga także zgodności z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, co często wydłuża proces inwestycyjny.
Przeczytaj również: Jak skutecznie uzyskać warunki przyłączenia farmy PV?
Wyzwania i problemy w procesie przyłączeń
Mimo jasno określonych przepisów, inwestorzy OZE w Polsce i innych krajach UE często napotykają na bariery administracyjne oraz techniczne w procesie przyłączenia do sieci. Wśród najczęstszych wyzwań można wymienić:
Brak dostępnych mocy przyłączeniowych
W niektórych regionach operatorzy systemów dystrybucyjnych sygnalizują brak możliwości technicznych przyłączenia nowych instalacji, co może prowadzić do opóźnień lub nawet zdarzają się odmowy przyłączenia OZE.
Czasochłonne procedury administracyjne
Długie terminy wydawania pozwoleń oraz niejasne przepisy lokalne mogą znacznie opóźniać proces inwestycyjny. Komisja Europejska w ramach RED II zaleca uproszczenie procedur administracyjnych w zakresie OZE, jednak ich implementacja nie wszędzie przebiega sprawnie.
Brak spójności regulacji na poziomie krajowym i unijnym
Choć Unia Europejska kładzie duży nacisk na rozwój OZE, implementacja dyrektyw unijnych w poszczególnych państwach członkowskich bywa rozbieżna, co wprowadza pewne bariery.
Zmiany i nowe inicjatywy prawne
Zarówno Polska, jak i Unia Europejska stale dostosowują regulacje dotyczące OZE, aby sprostać rosnącym potrzebom i wyzwaniom związanym z transformacją energetyczną. W Polsce, w ostatnich latach wprowadzono zmiany mające na celu przyspieszenie procesu przyłączeń OZE, m.in. skrócenie czasu na wydawanie warunków przyłączenia oraz ułatwienia dla małych producentów energii (np. prosumentów).
Przyłączanie odnawialnych źródeł energii: Regulacje – Podsumowanie
Przyłączanie odnawialnych źródeł energii do sieci elektroenergetycznych w Polsce i Unii Europejskiej jest kluczowym elementem transformacji energetycznej. Mimo wielu wyzwań, takich jak ograniczona przepustowość sieci czy złożoność procedur administracyjnych, regulacje prawne w tej dziedzinie są stale dostosowywane w celu wsparcia rozwoju OZE. Polska, podobnie jak inne kraje UE, wdraża przepisy mające na celu przyspieszenie i uproszczenie procesu przyłączania nowych instalacji do sieci, co jest niezbędne, aby osiągnąć cele związane z neutralnością klimatyczną do 2050 roku.
Przeczytaj również: Pojęcia OZE – Słowniczek haseł związanych z energią odnawialną
